گویی خداوند سه مجرا  برای شناخت خود قرار داده است. مجرای خلقت که موضوع‌گیری در برابر آن تفکر و اندیشیدن است. مجرای عمل و افعال خداوند که موضع‌گیری در برابر آن نظر و نگاه کردن است و مجرای گفتار که موضع گیری در برابر آن تدبر است. من در میان تفکر، نظر و تدبر هستم.

این سه مجرای قابل عبور معرفت خدا هستند و اصل دین، شناخت خداوند است. این اصلی است که ده سال در مکه در مورد آن وحی نازل می‌شد که در قرآن مرحله‌ی مکی نامیده می‌شود.

من می گویم: اگر این مرحله را نادیده بگیری، به مشکل بزرگی دچار می شویم، زیرا وقتی تو امر کننده را بشناسی و بعد امر را بدانی، خود را وقف اطاعت امر کننده می کنی، اما اگر امر را بدانی و امر کننده را نشناسی خود را وقف سرپیچی از فرمان می کنی. گویی من دستم را روی مشکل مسلمانان گذاشتم.

مسلمانان بیش از یک میلیارد و هشتصد میلیون نفر هستند. مسلمانان نصف ثروت زمین را در اختیار دارند. هیچ امتی در روی کره‌ی زمین نیست که بسان امت اسلامی از عوامل وحدت برخوردار باشد. زبان، دین، دردها، امیدها و غیره، با این حال به شدت با هم درگیر هستندد، زیرا آن‌ها منهج خدا را آن‌طور که باید به کار نبردند.

موضوع بسیار خطرناک است. به این خاطر وقتی انسان خدا را می شناسد او را دوست می‌دارد و وقتی او را دوست می‌دارد از او اطاعت می‌کند، اما اگر به شناخت کلی که بدون ضابطه و بدون وجود نصی و دلالتی از جامعه‌اش گرفته اکتفا کند، می‌شود ایمان مردم عادی. این فردی است که مقاومتش در برابر یک خواسته‌ی خاص فرو می ریزد.

 چتربازی که با چتر فرود می‌آید ممکن است شکل چتر نجات را نداند که آیا دایره‌ای است؟ بیضی شکل است؟ مربع است؟ ممکن است نوع پارچه و نخ‌های مصنوعی را نداند؟ تعداد طناب‌ها و رنگ طناب‌ها را نداند. ممکن است پنجاه مطلب را نداند، فقط یک چیز است که اگر نداند مرده فرود می‌آید. آن روش بازکردن چتر است که علما آن را چنین تعبیر کرده‌اند:آن‌چه ناگزیر باید دانست.

من از عموم مردم جزئیات دین و تعمق در آن را نمی‌خواهم. بلکه از عموم مردم می‌خواهم که شریعت را اجرا کنند، چون وقتی شریعت را اجرا می‌کنی، حتی اگر ناآگاهانه آن را اجرا کنی ثمره‌اش را می‌چینی. چشمانت را پایین می‌اندازی که این یک فضیلت و ارزش است. راست می‌گویی، امین می‌شوی و کارت را درست انجام می‌دهی.

ما وقتی از خواص اصول دین و از عوام احکام دین را مطالبه کنیم، رستگار می‌شویم.