سؤال:

جناب دكتر محمد راتب النابلسي گرامی
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
از شما بسیار سپاسگزاریم که این سایت مفید را ایجاد نموده اید. از شما خواهشمندیم درباره ی این موضوع به پرسش ما پاسخ دهید:
در طول ماه مبارک رمضان همسرم بیمار شد و دکتر وی به او گفت به دلیل باردار بودن نباید روزه بگیرد و او نیز تنها دو روز توانست روزه بگیرد. من درباره ی این موضوع فتواهای مختلفی را خواندم و شنیدم و برخی گفتند باید کفاره بپردازید و بعد از زایمان روزه بگیرد و برخی گفتند باید این روزها را قضایی بجا آورد و برخی نیز گفتند اگر در ماه چهارم زایمان کند باید فقط کفاره بپردازد و پس از آن شیرده خواهد بود. خواهش می کنم پاسخ روشنی به ما بدهید.
خداوند شما را خیر دهد.

پاسخ:

به نام خداوند بخشنده ی مهربان و درود و سلام بر سیدنا محمد راستین وعده ی امانت دار
برادر گرامی
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
پاسخ پرسش شما چنین است:
مساله ی روزه نگرفتن زن باردار یا شیرده درماه مبارک مساله ای اختلافی میان علمای قدیم و جدید می باشد. بیشتر آنان آن دو را در زمره ی بیماران قرار داده اند که اگر نگران سلامتی خود باشند، می توانند روزه را نگیرند و بعدها قضایی به جا آورند. اما اگر بر نگران نوزاد و جنین هستند روزه را نگیرند و قضا بجا آورده و فدیه بپردازند. و نظر ارجح نظری است که دلایل بیشتری دارد و آن اینکه اگر زن باردار و شیرده (صرف نظر از جزئیات بالا) روزه شان را خوردند، فقط باید فدیه بپردازند و قضا ندارد. فدیه غذایی است که به ازای هر روز به یک بینوا خورانده می شود. برخی از دلایل این دیدگاه عبارتند از:
از انس بن مالك كعبی روایت است که گفت: رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود:

(( إن الله وضع عن المسافر شطر الصلاة، والصوم عن المسافر وعن المرضع والحبلى ))
((خداوند از مسافر نصف نماز را برداشته است و روزه را نیز از دوش فرد مسافر و شیرده و باردار برگرفته است))

(ابو داود وترمذي ونسائي وابن ماجه ,و حدیث صحيح است.)

از ابن عباس روایت است که گفت: این حدیث برای زن باردار و شیرده ثابت شده است.

﴿يعني رخصة ) وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ ﴾
(و بر كسانى كه [روزه] طاقت‏ فرساست كفاره‏ اى است كه خوراك دادن به بينوايى است)

(بقره:184)

ابوداود و دیگران روایت کرده اند و صحیح است.
و نیز درباره ی این مساله:

((إذا خافت الحامل على نفسها ,والمرضع على ولدها في رمضان قال:يفطران ويطعمان مكان كل يوم مسكينا ولا يقضيان صوما ))
((اگر زن باردار در رمضان نگران خودش و زن شیرده نگران نوزداش بود: فرمود: روزه شان را بخورند و به جای هر روز یک بینوا را غذا دهند و روزه قضایی نگیرند))

(طبراني با اسناد صحيح به شرط مسلم.)

از ابن عمر با سند صحیح آمده است که همسر حامله اش از او پرسید و وی به او گفت روزه ات را بخور و به جای هر روز یک بینوا را غذا بده.
از نافع روایت است که گفت ابن عمر دختری داشت که همسر یکی از مردان قریش و حامله بود. در رمضان احساس تشنگی کرد. ابن عمر به او گفت که روزه اش را بخورد و به جای هر روز یک نفر بینوا را غذا دهد.
آسانی اسلام و هماهنگی احکام آن با فطرت انسان در مراعات حال زنی که وظیفه ی بارداری و شیردهی را بر عهده دارد، تجلی می یابد. زن نیمی از عمر خود را در بارداری و زایمان و شیردهی و حیض و نفاس می گذراند و الزام او به قضای روزه در روزهای بارداری و شیردهی در صورت نگرفتن روزه مانند مریض و مسافر کاملا منع شده است چراکه طول این مدت زیاد است و تعداد روزهای روزه هر سال افزایش پیدا می کند و توان قضای آن وجود ندارد. بنابراین برای (زن باردار و شیرده) شریعت مقدس احکام ويژه ای را در روزه قرار داده است و مانند بیمار مزمن محسوب نموده است. و در قضا نداشتن روزه اش و بسنده کردن به فدیه از روی رحمت و عدالت او را مانند ناتوانی که توان روزه را ندارد، قرار داده است.